مالیات به عنوان یک هزینه اجتماعی محسوب می شود که بابت استفاده از امکانات و منابع کشور باید پرداخت گردد. دولت ها از طریق دریافت مالیات منابع لازم برای ارائه خدمات مختلف به شهروندان را تامین می کنند. شرکت حسابداری فرایندهای حسابرسی مالیاتی را انجام می دهد. حسابرسی مالیاتی فرآیندی است که طی آن صحت و درستی اسناد و مدارک مالی و چگونگی رعایت قوانین و مقررات یک مجموعه مورد بررسی قرار می گیرد و براساس آن مقدار عوارض بر درآمد یا مالیاتی که آن مجموعه موظف به پرداخت آن می باشد، مشخص می شود.
حسابرسی مالیاتی از اهمیت بالایی برخوردار بوده و یکی از اصلی ترین وظایف مدیران محسوب می شود؛ زیرا عدم شفافیت حساب ها می تواند جریمه های سنگینی در پی داشته باشد. تاریخ این حسابرسی بسیار مهم بوده و باید در بازه زمانی خاصی مطابق با قانون تعیین شده صورت بگیرد.
موارد مورد بررسی در حسابرسی مالیاتی
در حسابرسی مالیاتی از استانداردهای حسابرسی و حسابداری و مقررات و بخشنامه های مرتبط برای بررسی موارد زیر استفاده می شود:
- میزان درآمد
- میزان هزینه ها
- لیست کامل واردات و صادرات
- بررسی قیمت تمام شده کالاها و خدمات
- بررسی دفاتر قانونی
- بررسی صورت های مالی
- صورت کامل گردش مواد اولیه و کالا
- بررسی دارایی های ثابت
- انجام تعدیلات سنواتی
- تخمین خسارت های شعبه ها و نمایندگی ها
- بررسی حقوق و دستمزدها
- بررسی مالیات تکمیلی
- بررسی معاملات با اشخاص ثالث
انواع حسابرسی مالیاتی کدامند؟
حسابرسی مالیاتی دارای انواع مختلفی است و به شکل های گوناگون صورت می گیرد که نحوه انجام گرفتن آن توسط سازمان امور مالیاتی تعیین می شود. همچنین امکان تغییر نوع حسابرسی مالیاتی نیز در هر مرحله از حسابرسی توسط مسئول مربوطه وجود دارد. مهمترین انواع حسابرسی مالیاتی به شرح زیر می باشند:
1- حسابرسی اداری
در حسابرسی ادرای به مودیان یک برگ دعوت ابلاغ می شود که مطابق با آن باید مدارک مربوطه را در تاریخی معین به سازمان امور مالیاتی کشور و حسابرس مالیاتی ارائه کنند. اسناد و مدارک درخواستی اداره امور مالیاتی شامل دفاتر روزنامه و کل تحریر شده، کلیه فاکتورهای خرید و فروش کالا، صورت حسابهای بانکی، صورت مغایرت ها، صورت حساب های مربوط به درآمد، مکاتبات واردات و صادرات و … می شوند.
حسابرس مالیاتی موظف است پس از دریافت اسناد و مدارک از مودی یک صورتمجلس تکمیل نموده و طی مدت مشخص شده عملیات حسابرسی را انجام دهد و اسناد و مدارک را عودت نماید. در صورت عدم کفایت حسابرس مالیاتی و یا عدم ارائه تمام یا بخشی از اسناد و مدارک از سوی مودی و یا عدم مراجعه مودی در زمان مشخص شده به اداره امور مالیاتی، مسئول حسابرسی می تواند نوع حسابرسی را از اداری به میدانی تغییر دهد.
2- حسابرسی میدانی
در این نوع حسابرسی دیگر نیازی به مراجعه مودی به سازمان امور مالیاتی نیست و گروه رسیدگی کننده یا همان حسابرس های سازمان به اقامتگاه قانونی مودی یا همان مجموعه یا شرکت مذکور برای بررسی میدانی وضعیت و صحت و درستی اسناد و مدارک مالی و چگونگی رعایت قوانین و مقررات مراجعه می نمایند.
در حسابرسی میدانی یک برگ دعوت به مودیان ابلاغ می شود که مطابق با آن باید در زمان تعیین شده آمادگی کامل جهت حضور حسابرس یا حسابرسان مالیاتی را داشته باشند و دفاتر قانونی و اسناد و مدارک لازم را در اختیار آنها قرار دهند. حسابرس یا حسابرسان مالیاتی نیز پس از بررسی های لازم باید صورتجلسه و گزارش مربوطه را تنظیم و تکمیل نمایند.
3- حسابرسی بازپرسی
این نوع حسابرسی پس از بررسی موارد مربوط به فعالیت اقتصادی مودی نظیر حجم، وضعیت، نوع، موقعیت و شناسایی اموال وی در موارد خاص برای تکمیل اطلاعات حسابرسان و سایر حوزه های کاری انجام می شود. در این نوع حسابرسی ابتدا رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی صورت نمی گیرد و بیشتر در جهت تعیین ریسک مودی می باشد. اما در صورت نیاز مسئول حسابرسی می تواند درخواست حسابرسی ادارای یا میدانی را به مسئول حوزه کاری حسابرسی اعلام نمیاد و در صورت موافقت حسابرسی بازپرسی را به حسابرسی ادرای یا مالیاتی تغییر دهد.
4- حسابرسی بازبینی
این نوع حسابرسی مربوط به بررسی میزان کیفیت حسابرسی مالیاتی است و اداره امور مالیاتی برخی از گزارش های حسابرسی را انتخاب می نماید و نسبت به بررسی و ارزیابی کیفیت آنها اقدام می کند. هدف از این نوع حسابرسی می تواند گزارش تخلف مامور یا ماموران مالیاتی، گزارش متمم یا اصلاحی و همچنین گزارشاتی در جهت تشویق و ارتقای ماموران مالیاتی با رعایت مقررات قانونی باشد.
چرا حسابرسی مالیاتی برای موسسات اهمیت دارد؟
حسابرسی مالیاتی یک ضرورت قانونی به شمار می رود و اجرای آن لازم است. در صورت انجام ندادن آن، عدم پیروی از قانون لحاظ می گردد و جریمه های سنگینی برای مودیان صادر می شود. از این رو حسابرسی مالیاتی اهمیت زیادی برای موسسات دارد زیرا موجب جلوگیری از جریمه ها و ضررهای هنگفت می شود.
علاوه بر این حسابرسی مالیاتی می تواند موجب رشد و پیشرفت موسسات نیز گردد. با بررسی اسناد و مدارک و صورت های مالی وضعیت موسسه مورد ارزیابی قرار می گیرد و نقاط ضعف و قدرت به خوبی مشخص می شوند. سپس مدیران می توانند تصمیمات بهتری درباره روند فعالیت موسسه اتخاذ کنند.
مدارک لازم برای رسیدگی مالیاتی چیست؟
برای انجام گرفتن حسابرسی مالیاتی نیاز به مدارکی می باشد که اداره امور مالیاتی طی دعوت نامه ای که به مودیان ابلاغ می کند لیستی از این مدارک را مشخص می نماید. مدارک لازم برای رسیدگی مالیاتی عبارتند از:
- لیست قراردادهای خرید و اجاره
- فهرست و نسخه کامل از صورت های سود و زیان، ترازنامه و اظهارنامه ها
- لیست کامل واردات و صادرات
- فهرست معافیت های مالیاتی
- لیست کامل دفاتر قانونی
- فهرست تمامی معاملات
- همه مدارکی که به عنوان اسناد حسابرسی به اداره امور مالیات فرستاده شده است
- اسناد مربوط به حقوق و دستمزد و مالیاتی که برای آنها تعیین شده است به اضافه تاریخ پرداخت مالیات و بیمه و شماره قبض های پرداخت شده